Da li ste nekada čuli za pisca po imenu Samjuel Langhorn Klemens?
Riječ je o čuvenom američkom književniku koji je daleko poznatiji pod književnim pseudonimom Mark Tven, autoru djela Doživljaji Toma Sojera, Doživljaji Haklberija Fina, Jenki na dvoru kralja Artura…
I dok postoji veliki broj njegovih čuvenih izreka o hrabrosti, smrti ili slobodi, na internet stranicama i društvenim mrežama već godinama (1,2) je prisutna i izreka koja glasi:
“Da glasanjem možemo učiniti promenu na bolje, ne bi nam dozvolili glasanje”.
Ova izreka aktuelizovana je nedavno na jednom Fejsbuk profilu (arhivirano) koji iznosi kritike na račun demokratije kao oblika vladavine, odnosno političkog sistema u kojem građani mogu da biraju svoje predstavnike.
Prema dostupnim informacijama, ova rečenica se ne može potvrditi kao autentična izjava ili citat iz bilo kog djela čuvenog američkog pisca. To je vjerovatno popularna anegdota ili parafraza koja se pogrešno pripisuje Tvenu.
Na to su još godinama unazad ukazali i čuveni faktčekerski portali Snopes (arhivirano) i FactCheck (arhivirano).
Snopes piše da Mark Tven nije jedino ime koje se vezuje za ovu misao. Američki mirovni aktivista Filip Beringan i anarhistička spisateljica Ema Goldman takođe su pripisivani kao tvorci ovog izraza, iako ne postoji dokaz da su ga oni izgovorili ili napisali.
Ovim citatom bavio se i Robert Hirst, čovjek koji već godinama izučava citate Mark Tvena, ali uređuje i listu citata koji se pogrešno pripisuju čuvenom piscu.
Hirst je kustos „Mark Twain Papers“ na Univerzitetu Kalifornija u Berkliju, i kada su ga pitali da li je gore označeni citat tačan, odgovorio je „apsolutno ne.“
„Polovina citata na internetu koje pripisuju Marku Tvenu nije njegovih.
Ljudi ga veoma poštuju, pa ako imaju nešto što žele da kažu, pripisuju to Tvenu da bi dodali težinu svojoj poruci”, rekao je Hirst, prenio je FactCheck.
Ovaj portal ukazuje i na to da je navodni citat u suprotnosti sa poznatim stavovima Mark Tvena o biračkom pravu.
Pa tako navode da je u intervjuu iz 1905. godine u Bostonu, u izjavu rekao za štampu rekao (arhivirano):
„U ovoj zemlji imamo jednu veliku privilegiju koju drugi nemaju. Kada nešto postane potpuno nepodnošljivo, narod može da se digne i odbaci to. To je naša najbolja alatka — izborna kutija.“
Dakle, imajući u vidu navedeno, kao i online pretragu različitih izvora i baza podataka, jasno je da Tven nije autor citata koji je predmet ove analize.
Objava sa Fejsbuka dobija ocjenu lažna vijest.
Ocjenu “Lažna vijest” dobija originalni medijski izvještaj (u potpunosti proizveden od strane medija koji ga je objavio) koji u sebi sadrži činjenično pogrešne tvrdnje ili informacije. Za sadržaje koji se ocjenjuju kao lažne vijesti može se pouzdano utvrditi da su kreirani i diseminirani sa namjerom da dezinformišu javnost, to jest da tvrdnju koja je u potpunosti lažna predstave kao činjenicu.