Autor videa (arhivirano) se poziva na stare geografske mape, naročito na rad poznatog kartografa Gerarda Merkatora iz 16. vijeka, kako bi podržao teoriju da je ta oblast nekada bila naseljena i poznata, ali da je vremenom izbrisana iz zvaničnih mapa i kolektivnog pamćenja. Ove tvrdnje, iako lijepo upakovane u narativ zavjere i poziv na “buđenje“, nemaju stvarnu osnovu u savremenim naučnim saznanjima, niti u ozbiljno shvaćenim istorijskim izvorima.
Ideja da se oko Sjevernog pola nalaze četiri ostrva sa centralnom magnetnom planinom, poznatom kao Rupes Nigra, potiče iz starijih evropskih i azijskih mapa iz 16. i 17. vijeka. Međutim, takve mape nisu rezultat direktnog istraživanja, već kombinacija pomorskih nagađanja, mitova i popularnih predstava tog vremena. Kako piše portal Atlas Obscura (arhivirano), Merkator je koristio priče iz nordijskih saga, neprovjerena svjedočenja moreplovaca i opise iz rukopisa sumnjive autentičnosti kako bi konstruisao svoj prikaz sjevera, koji je bio više mitološki nego kartografski precizan.
Današnja nauka, uključujući institucije poput Nacionalne uprave za okeane i atmosferu u SAD (NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration)), jasno pokazuje da Sjeverni pol nije kopneno područje (arhivirano), već regija prekrivena stalno promjenjivim slojem morskog leda iznad Arktičkog okeana. Ne postoji nikakva Crna planina, niti su otkriveni ostaci četiri ostrva na tom području. Geološke i satelitske analize decenijama potvrđuju da je riječ o okeanu, a ne o kontinentu ili arhipelagu.
Video dalje sugeriše da su ta ostrva nekada bila naseljena, pa čak i da se na njima nalazilo “tartarsko selo”. Ova tvrdnja se oslanja na popularnu teoriju zavjere poznatu kao “Tartaria” (arhivirano), koja sugeriše postojanje izbrisane, visoko razvijene civilizacije koja je navodno vladala velikim dijelovima svijeta, uključujući Arktik. Ipak, u stvarnoj istoriji, pojam “Tartari” (arhivirano) odnosi se na različite azijske narode, mahom turskog i mongolskog porijekla, koji su u srednjem vijeku obitavali na ogromnim prostorima Azije i Istočne Evrope. Njihovo prisustvo na starim mapama ne znači da su osnovali naselja na Sjevernom polu, već da su bili poznati Evropljanima kao dominantna sila u to vrijeme. Ideja o “tartarskom selu” na Arktiku je proizvod modernih pseudonaučnih narativa i nema nikakvu potvrdu u arheološkim ili istorijskim izvorima.
Autor videa dalje tvrdi da je Sjeverni pol “zabranjen za istraživanje”, implicirajući da se pristup toj zoni namjerno ograničava kako bi se sakrila istina. I ova tvrdnja je, pogađate – neosnovana. Iako su uslovi na Sjevernom polu ekstremni, postoje brojni naučni programi i ekspedicije koje redovno proučavaju to područje. Ruski istraživački kamp Barneo (arhivirano), na primjer, svake godine omogućava naučnicima i turistima da posjete region blizu geografskog pola. Satelitski snimci (arhivirano), meteorološki baloni, brodovi i podmornice redovno prikupljaju podatke o uslovima u toj oblasti, a svi ti podaci su javno dostupni.
Pored toga, autor videa naglašava da ako su stare mape različitih kultura (kineskih, japanskih, evropskih) prikazivale isti motiv na Sjevernom polu, to mora značiti da je riječ o stvarnosti, a ne mitu. No, istina je da su tadašnji kartografi često prepisivali jedni od drugih, koristeći zajedničke izvore, što je uobičajena praksa u ranijim fazama razvoja geografije. To što se motivi ponavljaju ne znači nužno da su tačni! Kao što objašnjava GoGeomatics (arhivirano), mnoge stare mape sadržavale su fantastične elemente, uključujući i nepostojeće kontinente i čudovišta, jer su karte bile i instrumenti imaginacije, a ne samo oruđa preciznosti.
Nadasve kreativni video, koji plasira stranica Antiglobalisti Balkana, koristi elemente iz stvarne istorije i kartografije, ali ih vadi iz konteksta i prepliće sa neutemeljenim tvrdnjama. Time se stvara narativ zavjere koji poziva gledaoce da “preispitaju sve”, a zapravo ih odvodi u svijet dezinformacija. Kada su u pitanju teme poput geografije Sjevernog pola, umjesto oslanjanja na stotinama godina stare mitove, zdrav razum nalaže da je najbolje vjerovati onome što govore savremena naučna istraživanja, satelitski podaci i direktne ekspedicije.
Dakle, ovo je samo još jedna u nizu objava kojima moramo dati ocjenu – teorija zavjere.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.