U jednom od intevjua koji se dijeli na društvenim mrežama (2,3,4) arhivirano (1,2,3,4) američka antivakserska aktivistkinja dr Šeri Tenpeni (Sherri Tenpenny) iznosi tvrdnju da dijete koje primi sve preporučene vakine unese gotovo 13.000 mikrograma aluminijuma, 600 mikrograma žive i preko 200 različitih hemikalija uz zaključak da vakcine “nikada nisu dokazane kao bezbjedne”. Snimak je isječak iz razgovora sa influenserom Džonatanom Patrikom Searsom poznatim kao AwakenWithJP (arhivirano).
Naizgled konkretne brojke i stručna terminologija stvaraju utisak kredibilnosti, ali ova izjava, kada se razloži na sastavne djelove i uporedi sa podacima iz relevantnih medicinskih i toksikoloških izvora, pokazuje se kao klasičan primjer dezinformacije, selektivno iznesene tvrdnje bez konteksta i sa namjerom zastrašivanja.
Aluminijum: brojka koja zvuči veliko, ali ne znači ono što se sugeriše
Kada se kaže „13.000 mikrograma aluminijuma“, to zvuči kao opasna koncentracija. Međutim, riječ je o ukupnoj količini od svega 13 miligrama, kada se mikrogrami (mcg) pretvore u standardnije miligrame (mg). Bez jasnog vremenskog okvira, ovakva cifra ne govori ništa o realnom riziku, već služi kao retoričko sredstvo za izazivanje panike.
U stvarnosti, prema objašnjenju Dječije bolnice u Filadelfiji (Children’s Hospital of Philadelphia (CHOP) (arhivirano), dijete u prvih šest mjeseci života kroz vakcine unese oko 4,4 mg aluminijuma, dok kroz hranu unese znatno više: oko 7 mg iz majčinog mlijeka, 38 mg kroz adaptirano mlijeko, a čak 117 mg ako se hrani sojinom formulom. Dakle, vakcine nisu glavni izvor izloženosti aluminijumu u dojenačkom uzrastu, to je isključivo prehrana.
Pored toga, američka Agencija za hranu i lijekove (FDA) propisuje (arhivirano) da nijedna doza vakcine ne smije sadržati više od 0,85 mg aluminijuma, što je daleko ispod granica toksičnosti. Ove količine su korišćene kao aktivni dodaci u vakcinama, sastojci koji pomažu imunološkom odgovoru, i nalaze se u tragovima, pažljivo procijenjeni kroz višefazna klinička ispitivanja.
“600 mikrograma žive”: tvrdnja izvan vremena i naučnog konsenzusa
Drugi dio tvrdnje odnosi se na navodnih 600 mikrograma žive koje dijete primi kroz vakcinaciju. Ovdje je važno razlikovati vrste žive: etil-živa, koja se koristi u nekim vakcinama u obliku jedinjenja poznatog kao thimerosal (tiomersal), nije isto što i metil-živa, koja se može naći u kontaminiranoj ribi i ima daleko duži biološki poluživot.
Američka FDA navodi (arhivirano) da je većina vakcina koje se koriste kod djece već godinama dostupna u verzijama bez thimerosala, i da su one koje ga sadrže ograničene na višedozne bočice vakcina protiv gripa. U tim slučajevima, maksimalna količina žive po dozi iznosi oko 25 mikrograma. Njegova osnovna namjena je da spriječi razvoj mikroorganizama u proizvodu tokom skladištenja i upotrebe, kao i da tokom procesa proizvodnje deaktivira pojedine organizme i toksine.
Čak i kada bi dijete primilo više takvih doza (što nije predviđeno u standardnim kalendarima imunizacije), ukupna izloženost bi bila daleko ispod nivoa koji bi izazivao toksikološku zabrinutost. Svjetska zdravstvena organizacija takođe ističe (arhivirano) da ne postoje dokazi koji ukazuju da thimerosal u vakcinama izaziva bilo kakve štetne efekte, uključujući autizam.
Slično navodi i Institut za medicinu SAD (National Academies) (arhivirano) koji u više navrata zaključuje da ne postoji uzročna veza između thimerosala i autizma, a takva veza je u više navrata istražena velikim epidemiološkim studijama.
„Preko 200 hemikalija“: neprovjeriva i retorički upotrijebljena tvrdnja
Treća tvrdnja, o preko 200 različitih hemikalija u vakcinama, uopšte nije konkretizovana, ne zna se šta se tačno računa kao „hemikalija“. Ako se u tu brojku ubrajaju saharoza (šećer), natrijum-hlorid (kuhinjska so), voda i druge neškodljive supstance koje se koriste kao stabilizatori i razrjeđivači, onda je riječ o namjernom izopačavanju stvarnosti.
CDC (arhivirano) i Centar za edukaciju o vakcinama (arhivirano) (Vaccine Education Center (CHOP)) nude otvoren uvid u sve sastojke i dodatke po vakcini, i nigdje se ne navodi ni približan broj koji Tenpeni koristi. Vakcine su formulacije sa jasno definisanim sastavom i pod stalnim regulatornim nadzorom.
Lažno predstavljanje naučnih standarda
Možda i najopasniji dio njene izjave jeste zaključak da vakcine nisu bezbjedne jer to „nikada nije dokazano“. U nauci, bezbjednost se ne dokazuje kroz apsolutnu tvrdnju, već kroz procjenu odnosa koristi i rizika, koji se zasniva na višefaznim ispitivanjima i post-market nadzoru.
Vakcine koje su u upotrebi moraju proći tri faze kliničkih ispitivanja prije nego što dobiju odobrenje, a zatim se nadziru putem sistema za prijavu neželjenih reakcija, poput VAERS sistema u SAD (arhivirano). Kroz ove sisteme prati se sigurnosni profil vakcina i nakon što su puštene u upotrebu, a svaki ozbiljan signal se dodatno analizira.
Upravo je FDA objavila dokument u kojem se poziva na „robustan korpus recenziranih studija“ koji potvrđuje bezbjednost vakcina, uključujući one koje koriste aluminijum kao adjuvans i one koje su ranije sadržavale thimerosal.
Brojke bez konteksta služe samo zastrašivanju
Tvrdnje koje iznosi dr Šari Tanpeni možda djeluju uvjerljivo u formi viralnog isječka, ali zvanične informacije iz kredibilnih medicinskih institucija i organizacija pokazuju da se radi o selektivnim i manipulativnim informacijama bez naučne osnove. Ovakav narativ, plasiran na društvenim mrežama i platformama sa velikim dometom, ima ozbiljne posljedice po povjerenje u vakcinaciju i javno zdravlje.
Stručni konsenzus, zasnovan na decenijama istraživanja, jasno potvrđuje da su vakcine među najbezbjednijim i najefikasnijim medicinskim intervencijama u istoriji čovječanstva. Tvrdnje koje ih dovode u pitanje, bez dokaza, konteksta i uvida u naučne činjenice, nisu ništa drugo do dezinformacije.
Samim tim, objava dobija ocjene – dezinformacija i teorija zavjere.
Ocjenu “Dezinformacija” dobija medijski izvještaj koji u sebi sadrži “miks” činjenica i netačnog ili poluistinitog sadržaja. U ovakvim slučajevima, mediji ne moraju nužno biti svjesni netačnih informacija koje su objavljene zajedno sa istinitim. Takođe, ovom ocjenom biće tretirani i izvještaji koji imaju lažne atribucije ili naslove koji ne oslikavaju tekst u smislu tačnosti informacija.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.