Samim tim i povećanju efekta staklene bašte, a ima štetan uticaj na zdravlje ljudi i ekosisteme, zbog čega je sve zastupljeniji stav da bi trebalo smanjiti njegovu upotrebu u savremenom transportu
U tom kontekstu, na Fejsbuku je postala viralna mapa koja prikazuje države koje planiraju do 2035. godine zabraniti automobile na dizel gorivo (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13) (arhivirano), a prati je sljedeći opis:
“Plavim su označene države koje planiraju do 2035. zabraniti automobile na dizel, kako bi spasili svijet od zagađenja. Nemojte se smijati”.
Na mapi su plavom bojom označene evropske države i dio Sjeverne Amerike.
Počnimo od nama bližih zemalja.
Od 2035. u EU neće se prodavati nova auta na dizel i benzin
Evropska unija planira da stopira prodaju novih vozila sa motorima sa unutrašnjim sagorijevanjem, što uključuje i dizel i benzinske motore, međutim to ne znači da će dizelaši i benzinci nestati sa puteva.
Na društvenim mrežama često se pogrešno interpretira ova odluka, kao u analiziranoj objavi, na osnovu koje se stiče utisak da se radi o sveobuhvatnoj zabrani svih vozila sa motorima na unutrašnje sagorijevanje.
U stvarnosti je riječ isključivo o prestanku prodaje novih modela koji koriste pogonska goriva poput benzina i dizela, dok će već prozvedeni automobili i dalje moći da se voze i prodaju kao polovni, što je objašnjeno (arhivirano) i na sajtu Evropskog parlamenta (EP).
“I dalje ćete moći da vozite svoj automobil. Nova pravila ne znače da svi automobili na putevima moraju imati nultu emisiju ugljen-dioksida do 2035. Ova pravila se ne odnose na proizvedena vozila. Ako kupite novi automobil sada, možete ga voziti do kraja njegovog životnog vijeka. S obzirom da je prosječan vijek trajanja automobila 15 godina, moramo krenuti od 2035. kako bi sva vozila bila neutralna u pogledu emisija ugljen-dioksida do 2050”, istaknuto je na sajtu EP.
EU planira da ukine prodaju novih dizel i benzin automobila kroz stroge propise o emisiji ugljen-dioksida, a ključni pravni okvir za ovu zabranu je Regulativa (EU) 2019/631 (arhivirano) o standardima performansi emisije ugljen-dioksida za nova putnička vozila i laka komercijalna vozila.
Ova regulativa je izmijenjena 2023. godine kako bi postavila cilj od 100 odsto smanjenja emisije ugljen-dioksida za nova vozila od 2035. godine, što u praksi znači da će od tog datuma na tržištu moći da se prodaju samo nova vozila bez emisije ugljen-dioksida, odnosno električna ili na vodonične gorive ćelije.
Pored toga, postoje prelazni ciljevi (arhivirano)- do 2030. godine emisije ugljen-dioksida iz novih automobila moraju biti smanjene za 55 odsto u odnosu na nivo iz 2021. godine, a za laka komercijalna vozila za 50 odsto.
Ove mjere su dio šire strategije poznate kao Evropski zeleni dogovor (arhivirano), čiji je krajnji cilj da kontinent postane klimatski neutralan do sredine vijeka.
Pojedine države u Sjevernoj Americi su takođe imale ambicije slične EU.
Konkretno, američka Agencija za zaštitu okoline je pred kraj administracije bivšeg predsjednika Džoa Bajdena dozvolila Kaliforniji da uvede sopstvena pravila o emisijama ugljen-dioksida.
U avgustu 2022. godine, Kalifornijski odbor za vazdušne resurse (CARB) usvojio (arhivirano) je regulativu kojom se postepeno ukida prodaja novih vozila sa unutrašnjim sagorijevanjem. Prema tom planu, do 2026. godine 35 odsto novih vozila moralo bi biti električno ili hibridno, a do 2035. godine 100 odsto.
Dakle, ova pravila podrazumijevaju da se od 2035. godine u Kaliforniji više neće moći prodavati nova vozila na benzin, ali da će biti dozvoljeno korišćenje i kupovina polovnih automobila na benzin, kao i na nivu EU.
Međutim, u maju 2025. godine američki Senat izglasao ukidanje izuzeća (arhivirano) koje je Kaliforniji omogućavalo da donosi sopstvena pravila o emisijama vozila. Da bi ova odluka Senata stupila na snagu, potrebno je da je potpiše predsjednik SAD, Donald Tramp, što se još nije desilo. Stoga, još uvijek nije konačno potvrđeno da li će ova pravila ostati na snazi ili će biti poništena na saveznom nivou.
Uticaj vozila na dizel i benzin na životnu sredinu
Dok automobili svakodnevno preplavljuju gradske ulice, malo ko razmišlja o tome kakav trag ostavljaju iza sebe. Iako su vozila na dizel i benzin decenijama sinonim za mobilnost, sve više nalaze na udaru ekologa i zdravstvenih stručnjaka zbog ozbiljnih posljedica po životnu sredinu i zdravlje ljudi.
Dizel motori, posebno stariji modeli, poznati su (arhivirano) po visokim emisijama sitnih čestica i oksida azota, koji su povezani sa razvojem respiratornih bolesti, astme i smanjenjem životnog vijeka. Benzinski motori, s druge strane, oslobađaju veće količine ugljen-monoksida i isparljivih organskih jedinjenja, doprinoseći stvaranju smoga i kancerogenih jedinjenja u vazduhu.
A prema podacima Međunarodne agencije za energiju (IEA) (arhivirano), transportni sektor generiše (arhivirano) oko 24% globalnih emisija ugljen-dioksida, od čega više od tri četvrtine dolazi upravo iz drumskog saobraćaja.
Kolege iz Raskrinkavanje.ba su se takođe bavili sličnim tvrdnjama.
Revolucija u automobilskoj industriji je izvjesna, međutim stariji modeli dizel i benzin vozila će se i dalje koristiti i nakon 2035. godine.
Zbog činjenice da objave manipulativno navode na zaključak da će sva dizel vozila biti zabranjena za deceniju, iste ocjenjujemo ocjenom manipulisanje činjenicama.
Ocjenu “Manipulisanje činjenicama” dobija medijski izvještaj koji koristi poznate i tačne činjenice, ali ih interpretira na obmanjujući način. Ovi izvještaji uglavnom koriste tačne informacije za izvođenje netačnih zaključaka ili tvrdnji, čime usmjeravaju zaključke konzumenata medijskog sadržaja u pogrešnom smjeru u odnosu na stvarno značenje predstavljenih činjenica.
