Primjer za to su dezinformacije o HPV vakcini koje se sporadično pojavljuju na pojedinim profilima na društvenim mrežama, a šire ih nerijetko osobe čije riječi imaju jak odjek u javnom prostoru, pa se šire čak mjesecima ili godinama nakon što su nastale.
Jedan od njih je i regionalno poznati teoretičar zavjere Saša Borojević, koji je o HPV vakcini, između ostalog, kazao (arhivirano) sljedeće:
“Dakle, HPV vakcina je jedna od vakcina čije efekte ćemo imati 2026. u decembru. Dakle, ko je dozvolio da se HPV vakcina daje ako efekti ako efekti do kraja nisu ispitani i zašto se uopšte ispituju na nama”.
Video koji se dijeli Fejsbukom je dio Borojevićevog gostovanja na televiziji Happy 19. septembra 2024. godine, u emisiji “Posle ručka”, a njime su se već bavile kolege sa faktčekerskog portala AFP. Iako je video na Fejsbuku isječen, u snimku gostovanja koji je dostupan na Jutjubu, na 41:30 minuta, može se čuti dio gdie Borojević iznosi istu tvrdnju kao u video zapisu sa Fejsbuka, zaključujući da “nema odgovora” stručnjaka na pitanje zašto se vakcina promoviše kada će se njeni efekti navodno znati tek 2026. godine.
Osim ovih tvrdnji Borojević insnuira i da HPV vakcina može uzrokovati sterilitet, što su tvrdnje koje je i ranije iznosio, a za koje naš portal već utvrdio da su netačne i neutemeljene.
Prije svega nije tačno da je u toku ispitivanje efekata HPV vakcine, da ona nije uopšte ispitana, niti da se ispituje uticaj HPV vakcine na plodnost žena.
Da su HPV vakcine bezbjedne jasno i nedvosmisleno je utvrđeno od Američkog Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), kao i iz Svjetske zdravstvene organizacije (SZO).
HPV vakcine imaju pozitivne efekate koji su dokumentovani kroz brojna istraživanja i klinička ispitivanja.
“Vakcine protiv HPV-a su veoma bezbjedne. Naučna istraživanja pokazuju da su koristi od vakcinacije protiv HPV-a daleko veće od potencijalnih rizika. Kao i svi medicinski zahvati, vakcine mogu imati neke nuspojave.
Sve vakcine koje se koriste u Sjedinjenim Američkim Državama, uključujući i HPV vakcine, prolaze kroz opsežna testiranja bezbjednosti prije nego što ih Uprava za hranu i ljekove SAD (FDA) odobri za upotrebu. Tokom kliničkih ispitivanja prije odobravanja, devetovalentna HPV vakcina Gardasil 9 ispitana je na više od 15.000 muškaraca i žena i pokazala se kao bezbjedna i efikasna”, navodi se na sajtu CDC-a (arhivirano).
Da nije tačno da je HPV vakcina u fazi kliničkog ispitivanja, niti da je u toku ispitivanje HPV vakcine na plodnost žena više puta su ponavljali iz Instituta za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG)
“Svaka HPV vakcina je temeljno testirana na bezbjednost i djelotvornost u kliničkim istraživanjima prije nego što je počela njihova masovna upotreba (pojedine od ovih vakcina su već 9 odnosno 15 godina u upotrebi). Praćenje neželjenih događaja je nastavljeno od kada su vakcine uvedene; i nakon više od 270.000.000 datih doza HPV vakcina koje su do sada primjenjene u preko 100 država svijeta, vakcine su se pokazale kao izuzetno bezbjedne. Globalna savjetodavna komisija za bezbjednost vakcina (GACVS) redovno prati i analizira naučne dokaze o bezbjednosti HPV vakcina koji su dobijeni u studijama sprovedenim širom svijeta”, navodi se na sajtu IJZCG (arhivirano).
Tvrdnje da HPV vakcina izaziva sterilitet nijesu tačne.
To je u CDT-ovom podkastu “Akcija” ponovio i epidemiolog Instituta za javno zdravlje Milko Joksimović.
“HPV vakcina jednim dijelom čuva plodnost, jer prevenira kancer genitalnog organa. Zamislite ženu koja dobije kancer grlića materice – tu je liječenje: hirurgija, radioterapija, hemoterapija. Najveći broj žena je završio sa mogućnošću da ikada ikada više postane majka. Ako HPV vakcinom prevenirate tu mogućnost, onda čuvate plodnost djevojaka koje mogu da se ostvare kao roditelji kada dođe vrijeme”, kazao je Joksimović.
Dakle, ne moramo da čekamo 2026. kako to tvrdi Borojević, da bi se uvjerili u efikasnost HPV vakcine, jer naučna istraživanja govore samo jedno – da je prije svega bezbjedna, a zatim i efikasna u borbi protiv raka grlića materice.
Objava sa Fejsbuka dobija ocjenu – dezinformacija i teorija zavjere.
Ocjenu “Dezinformacija” dobija medijski izvještaj koji u sebi sadrži “miks” činjenica i netačnog ili poluistinitog sadržaja. U ovakvim slučajevima, mediji ne moraju nužno biti svjesni netačnih informacija koje su objavljene zajedno sa istinitim. Takođe, ovom ocjenom biće tretirani i izvještaji koji imaju lažne atribucije ili naslove koji ne oslikavaju tekst u smislu tačnosti informacija.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.