Nedavna objava (arhivirano) na Facebook-u, koju je prenijela Slađana Volkov, donosi vijest da je Agencija za zaštitu životne sredine Sjedinjenih Američkih Država, pod administracijom Donalda Trampa, odobrila novi pesticid pod nazivom isocycloseram, za koji se tvrdi da spada u tzv. „zauvijek hemikalije“ (PFAS), i da predstavlja ozbiljnu prijetnju po zdravlje djece, oprašivače poput pčela, i životnu sredinu u cjelini. Tvrdnja glasi:
Trampova Agencija za zaštitu životne sredine odobrava svoj drugi pesticid „zauvek hemikalija“
Odobrenje ignoriše zdravstvene rizike za decu, ekstremnu toksičnost za pčele
VAŠINGTON – Agencija za zaštitu životne sredine danas je odobrila visoko perzistentni pesticid izocikloseram za golf terene, travnjake i useve za hranu kao što su pomorandže, paradajz, bademi, grašak i ovas. Pesticid je „zauvek hemikalija“ — jedna iz grupe koja se naziva PFAS, ili perfluoroalkil i polifluoroalkil supstance.
Kao što obično i biva sa tvrdnjama na stranici Slađana Volkov – radi se o manipulativnom saopštavanju činjenica.
Šta je EPA zaista uradila?
EPA je 20. novembra 2025. godine zaista odobrila registraciju deset pesticidnih proizvoda koji sadrže novu aktivnu supstancu isocycloseram. Riječ je o insekticidu široke namjene, koji se koristi za suzbijanje štetnih insekata u:
- poljoprivrednim kulturama (poput krompira, pamuka, kupusa…),
- voću (citrusi),
- travnjacima i golf terenima,
- kontrolisanim prostorima (komercijalni objekti, skladišta, industrijske zone).
EPA u saopštenju (arhivirano) navodi da je sprovedena potpuna procjena rizika po ljudsko zdravlje i ekosistem, uključujući i biološku evaluaciju po Zakonu o ugroženim vrstama (Endangered Species Act). U dokumentu objavljenom u Federalnom registru (arhivirano), EPA navodi da “nije identifikovan rizik po ljudsko zdravlje” ako se sredstvo koristi prema uputstvima.
Međutim, EPA prepoznaje rizike po pčele, ptice, vodene organizme i male sisare. Zato se uz odobrenje nalažu brojne mjere ublažavanja, kao što su zabrana primjene tokom cvjetanja, zabrana tretiranja kada su pčele aktivne, zaštitne zone uz vodotoke i ograničenje prskanja na visokoj temperaturi ili vjetru.
Da li je isocycloseram zaista “PFAS” ili “zauvek hemikalija”?
Ovdje nastaje ključni terminološki i regulatorni spor.
NVO Centar za biološku raznovrsnost (Center for Biological Diversity (CBD)) tvrdi (arhivirano) da isocycloseram jeste tzv. “forever chemical”, jer u svojoj strukturi ima perfluorisane elemente (CF3 grupa), a tokom razgradnje može da proizvodi tridesetak manjih PFAS jedinjenja, poput trifluorsirćetne kiseline (TFA). Oni upozoravaju da se takve supstance gotovo ne razgrađuju u prirodi, zagađuju vodu i bioakumuliraju se u lancu ishrane.
Međutim, EPA negira da se isocycloseram može klasifikovati kao PFAS. U odgovoru na ove navode, EPA je 26. novembra 2025. objavila saopštenje (arhivirano) u kojem navodi:
„Supstance sa jednom fluorisanom komponentom, koje je EPA odobrila, nisu klasifikovane kao ‘zauvijek hemikalije’.“
Regulatorna definicija PFAS, koju EPA koristi od 2023. godine, obuhvata samo supstance koje sadrže najmanje dva potpuno fluorisana atoma ugljenika. Isocycloseram ima samo jednu takvu grupu, pa se po toj definiciji ne smatra PFAS.
Dakle, spor je realan i naučni: dok jedna strana upozorava na hemijsku postojanost i potencijalnu toksičnost degradacionih produkata, druga se drži regulatorne definicije i tvrdi da rizici nisu potvrđeni.
Zdravstveni rizici za djecu i ljude: Činjenice i interpretacije
CBD navodi da su u studijama na životinjama zabilježeni efekti na reproduktivne organe (smanjenje testisa, broj spermatozoida), kao i oštećenja jetre. Iako EPA nije osporila da su ovi efekti primijećeni pri visokim dozama, u svojoj analizi zaključuje:
- procijenjena izloženost kod male djece (1-2 godine) dostiže 67% od maksimalne prihvatljive doze, što se smatra prihvatljivim rizikom,
- EPA je odlučila da ne primijeni dodatni “safety factor” za djecu, jer nije uočena posebna osjetljivost u toksikološkim podacima.
To znači da se potencijalni rizici ne ignorišu, ali su procijenjeni kao prihvatljivi u predviđenim okolnostima upotrebe. CBD i druge organizacije osporavaju ovu procjenu i zahtijevaju primjenu strožih kriterijuma.
Toksičnost za pčele i druge oprašivače
CBD upozorava da bi pčele mogle biti izložene do 1.500 puta višim koncentracijama od smrtonosne (LD50) ukoliko sakupljaju polen i nektar u blizini tretiranih polja. EPA je takođe navela da postoji rizik za oprašivače, i zato su u registraciji propisane precizne zabrane primjene u fazama cvjetanja.
Dakle, iako tvrdnja o toksičnosti nije izmišljena, prezentuje se bez dodatnog konteksta da su mjere ublažavanja propisane upravo zbog tih nalaza.
Manipulacija kroz izostavljanje ključnih činjenica
Objava koju je prenijela Slađana Volkov zasniva se na stvarnom saopštenju aktivističke organizacije Center for Biological Diversity (CBD), ali način na koji je predstavljena otvara prostor za pogrešna tumačenja.
Iako tvrdnje koje se iznose nisu u potpunosti izmišljene, one su predstavljene na jednostran i alarmistički način. U potpunosti se zanemaruje regulatorni kontekst i zvanična procjena rizika koju je sprovela EPA, kao i činjenica da je EPA identifikovala određene rizike i uvela mjere kontrole kako bi ih umanjila. Takođe, koristi se terminologija koja nije univerzalno prihvaćena, poput označavanja isocycloserama kao „PFAS pesticida“, iako se upravo o takvoj klasifikaciji vodi stručna i regulatorna rasprava.
Upravo zbog selektivnog predstavljanja informacija i izostavljanja ključnog konteksta, ovakva forma informisanja ne spada u klasične primjere izmišljenih vijesti, ali se može označiti kao oblik manipulacije činjenicama.
Stoga je jasno da ovakva objava dobija ocjenu – manipulisanje činjenicama.
Ocjenu “Manipulisanje činjenicama” dobija medijski izvještaj koji koristi poznate i tačne činjenice, ali ih interpretira na obmanjujući način. Ovi izvještaji uglavnom koriste tačne informacije za izvođenje netačnih zaključaka ili tvrdnji, čime usmjeravaju zaključke konzumenata medijskog sadržaja u pogrešnom smjeru u odnosu na stvarno značenje predstavljenih činjenica.